معرفی شهرستان شاهرود:
پیشینه تاریخي:
قدمت تاریخی سکونت درمنطقه شاهرود بر اساس گمانه زنی‌هاي باستان شناسان و حفاري هاي به عمل آمده به هزار سال قبل از ميلاد مسيح مي رسد. آثار به دست آمده درحفاري تپه بلوار خودگواهي بر اين مدعاست. بر اساس شواهد و مدارک تاريخي موجود، تشکيل هسته اوليه شهر شاهرود به دليل دفاع از مهاجمان روي تپه هاي كم ارتفاع در دامنۀ كوه شمالي و غربي شاهرود ساخته شد و به تدريج همراه با برقراري امنيت در محل رشد و توسعه يافت. به استناد برخي اشاره هاي تاريخي مندرج در متون و بعضي شواهد باستان شناختي و معماري موجود در داخل و خارج شهر كنوني راه عبور قافله ها و كاروان هايي كه بزرگراه غربي به شرقي (جاده ابريشم) را طي مي كردند از آبادي شاهرود مي گذشت. در عين حال وجود چاپارخانه و كاروانسرا در اين آبادي، آن را به يكي از مراكز مهم يكجانشيني در منطقه تبديل كرد. بر اين اساس قدمت شهر شاهرود را به دوره ايلخاني نسبت مي دهند.
ویژگی های جغرافيايي:
شهرستان شاهرود به عنوان یکی از بزرگترین شهرستان هاي ايران اسلامي در ۳۹۰ کيلومتري شمال شرق تهران با ۱۴۰۰ متر ارتفاع از سطح دريا و اقليم هاي متفاوت جغرافيايي، بزرگترين پناهگاه هاي حيات وحش و مناطق حفاظت شده را در خود جاي داده و با احتساب مناطق شکار ممنوع موجود به قارّۀ كوچك و سرزمين پنج اقليم مشهور است.
این تنوع اقلیمی به قدري آشکار است که کوتاه ترين فاصله كوير تا جنگل در اين شهرستان قراردارد، به طوري كه با طيّ مسافت كوتاهي در حدود ۴۵ كيلومتر از شاهرود به سمت شمال به جنگل هاي هيركاني ابر با زيباترين چشم انداز ها (كهن ترين جنگل جهان) مي رسيم و با طيّ همين مسافت به سمت جنوب به كوير و زيبايي هاي منطقه چاه جام و در نهايت به طرود و نخلستان هاي آن مي رسيم كه مردم آن منطقه به شتر داري اشتغال دارند. اين گوناگوني اقليم دركنارتنوع اقوام و گروه هاي مختلف قومي و زباني، ويژگي و قابليت توسعه گردشگري را در اين شهرستان رقم زده است. شاهرود با قرار گرفتن در بين مسير تهران- مشهد و نيز همجواري با استان هاي مركزي و شمالي كشور يكي از مراكز اكوتوريسم ايران شناخته مي شود. اين شهرستان در جهات مختلف گردشگري از جمله گردشگري عرفاني و طبيعي از قابليت هاي منحصر بفردي برخورداراست.گذر ميليون ها زائرحضرت ثامن الحجج(ع) از شهرستان شاهرود و به خصوص شهرستان شاهرود درطول سال لزوم برنامه ريزي دقيق در اين ارتباط را گوشزد مي نمايد. بديهي است كه وجود فرودگاه فعال، مركزيت راه آهن شمالشرق و پايانه مسافري در اين شهرستان ازجمله ابزارتوسعه گردشگري محسوب مي گردد.
صنایع دستی:
نمد مالی روستای ابرسج، بافت گلیچ، جاجيم و چوقا (نوعي پارچه پشمي) درشهر مُجن، منبت چوب، ساخت سازهاي سنتي، گليم بافي، تراش سنگ هاي نيمه قيمتي، هنر ساخت سراميک در شاهرود و ابرسج، سفالگري شاهرود، تابلو فرش، معرق کاشي، خراطي چوب (از فنون قديمي شهر شاهرود) و رودوزي هاي سنتي از جمله رشته هاي فعال در اين عرصه شناخته مي شود. شايان ذکر است صنعت سراميك سازي اين شهر از اهميت ويژه اي برخوردار مي باشد. از ديگرصنايع دستي شهرستان مي توان به دست بافته هاي سنتي شهركلاته خيج، جاجيم پر نقش و نگار منطقه كالپوش، جاروبافي زنان روستاي طرود و سوزن دوزي زنان منطقه كويري خوارتوران اشاره نمود.
مقام معظم رهبری در سفر به شاهرود، آن را شهری با صفا با مردمی با صفا توصيف فرمودند. ديانت از ويژگي هاي بارز فرهنگي و اخلاقي مردمان اين شهرستان است که علاوه بر ساکنان، براي دانشجويان و گردشگران نيز محسوس است.
سوغات:
از مهمترین سوغات شاهرود می توان از قیسي، برگه و انگور نام برد که به خاطر کيفيت و تنوع نه تنها مورد توجه مسافران قرار مي گيرد بلکه صادرات آن نيز چشمگير است.
اگر به شاهرود سفر کردید برای استراحت می توانيد چند ساعتي را در منطقه تفريحي آبشار و در ميان طبيعتي زيبا سپري کنيد تا سفر در جاده اي کويري را به فراموشي بسپاريد. عروس كوير تنها يك نام نيست بلكه تلفيقي از طبيعت سرسبز، اماكن تاريخي و عرفاني و مردمي مهمان نواز است. شهري كه مقدمتان را با گل پذيراست و دعاي خير مردمش بدرقۀ راهتان است.
اماکن تاریخی و جاذبه های ديدني :
موزه شاهرود
ساختمان موزه شاهرود در سالهای ۱۳۰۶-۱۳۰۷ ه .ش به عنوان بلدیه بنا شده است .این بنا به شماره ۱۸۸۸ در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است. زير بناي ساختمان فوق حدود ۴۶۸ متر مربع بوده و در دو طبقه طراحي گرديده است . اين بنا پس از مرمت و احياء در اسفند ماه سال ۱۳۶۷ جهت بازديد و استفاده پژوهشگران شروع به فعاليت نموده است . اين موزه داراي گنجينه آثار تاريخي و فرهنگي، باستان شناسي و مردم شناسي مي باشد. بناي فوق به سبک معماري اواخر دوره قاجاريه و اوايل دوره پهلوي ساخته شده است . موزه شاهرود موزه اي است استاني از اين رو سعي شده اشياء و آثار هر بخش به تفکيک نگهداري در معرض ديد بازديد كنندگان قرارگيرند. بخش باستان شناسي موزه در طبقه هم كف و شامل چهار اتاق و راهرو مي باشد كه آثاري مربوط به قبل از ميلاد مسيح دوره پيش از تاريخ ، آثار دوره اسلامي در آن وجود دارد. بخش مردم شناسي اين موزه شامل ابزار كارهاي توليدي و فنون ، دامداري ، كشاورزي ، پوشاك ، فنون پخت نان ، زيورها ، دست بافت ها و اسناد و قباله ها ، ابزار و وسايل تعزيه خواني و طب سنتي و نيز تصاويري از فعاليت ها و شئون گوناگون مردم شناسي كه از عمق زواياي زندگي مردم از روستاها فراهم آمده است . در غرفه پوشاك موزه شاهرود، انواع لباسهاي زنانه شامل كت زنان (كليجه ) شليته ، كلاه سوزن دوزي شده ، چارقد، جوراب هاي پشمي و پيراهن سوزن دوزي شده ديده مي شود . از ابزار و وسائل تعزيه خواني موجود در اين بخش مي توان به جوشن ، سپر ، كلاه خود... اشاره نمود كه در ماه محرم مورد استفاده قرار مي گيرد. از جمله تصاوير بسيار زيبا در اين غرفه پرده درويشي با ۳۲ قصه به روايت تصوير و ۴۰۰ صورت انسان و حيوان با هنر نقاشي رنگ و روغن كه در ۱۳۴۰ هجري شمسي در كاشمر نقاشي شده و در سال ۱۳۶۹ مرمت شده است .
مجموعه بایزید بسطامی
این مجموعه وسیع، آثاری از دوران سلجوقي به بعد را شامل مي شود و در کنار آن مرقد و خانقاه متعلق به «ابويزيد طيفور بي عيسي بن سروشان بسطام» ملقب به «سلطان العارفين » و از عرفاي نامي و مشهور ايران در قرن سوم هجري قمري مي باشد . خود مرقد چيزي جز يک قبر ساده در گوشه جنوبي و درمجاورت گنبد و ايوان غازان خان نيست . مجموعه با يزيد بسطامي شامل : ۱- خانقاه بايزيد ۲- رواق صفوي ۳- منار بسطام ۴- مسجد بايزيد بسطامي ۵- مسجد بسطام ۶- امامزاده محمد ۷- برج کاشانه ۸- گنبد غازان خان ۹- مدرسه شاهرخيه است.
برج کاشانه بسطام
در قسمت جنوب شرقی مسجد جامع شهر بسطام برجی بلند وجود دارد که به نام کاشانه معروف می‌‌باشد. ارتفاع اين برج از داخل ۲۴ متر و از بيرون ۲۰ متر مي‌‌باشد. شکل خارجي آن كثيرالاضلاع و منتظم سي ضلعي است. در بالاي برج دو حاشيه از آجرهاي بزرگ وجود دارد كه روي آن مطالبي نوشته شده است. در ضلع جنوب غربي اين برج روي يك آجر كلمۀ بسم الله الرحمن الرحيم با خط ثلث بسيار زيبايي خوانده مي‌شود. تاريخ ساخت آن بدرستي مشخص نيست و به عقيدۀ اهالي محلي اين برج قبل از اسلام آتشكدۀ زرتشتيان بوده است. بعضي از مشرق شناسان از جمله گدار بر اين باورند كه اين بنا از آثار غازان خان مغول است و اسم اصلي آن غازانه بوده است و به مرور زمان و بدون توجّه به اصل آن كاشانه نام نهاده شده است.
آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی
بنای آرامگاه این عارف نامی قرن چهارم و پنجم هجري قمري در ۳۴ کيلومتري شمال شهرستان شاهرود و در روستاي قلعه نو خرقان قرار دارد و محراب زيباي اين بنا که متعلق به دوره ايلخاني است از جمله مهم تريت بخش هاي بناي فعلي آرامگاه مي باشد.
محوطه باستانی پارک موزه شاهرود
این محل در ارتفاعات شهر در دامنه شرقی کوه سوراخه مشرف به شاهرود واقع است و آثار به دست آمده از آن مربوط به هزاره اول پیش از ميلاد مي باشد. آثار به دست امده از اين محل شامل گورستان، انبارهاي آذوقه ، معماري خشتي و سنگي و کوره هاي سفال‌پزي است . همچنين تعداد زيادي ظروف سفالي خاکستري كه در داخل خمره هاي بزرگي به جاي تابوت استفاده شده است به همراه بقاياي اسكلت كودكان در اين محوطه به دست آمده است.
تپه سنگ چخماق
این تپه از دو برجستگی تشکیل شده است که حدود ۱۵۰ متر از يکديگر فاصله دارند. پروفسور ايچي ماسودا در بررسي سال ۱۳۴۸ اين تپه را مورد شناسايي قرار داد و در طي دو فصل حفاري در سالهاي ۱۳۵۰ و ۱۳۵۲ آن را بررسي كرد.به اعتقاد كاوشگر ژاپني اين تپه باستاني متعلق به دوره نوسنگي و هزاره پنجم پيش از ميلاد است. قبرهاي تدفين كودكان با سفال هاي منقوش (هندسي ) اشياء سنگي و سفالي ، تيغه تيشه ، پيكرك انسان و حيوان و... از جمله آثار به دست آمده از اين محوطه است.
مدرسه شاهرخیه
یکی از زیباترين مدارس علميه استان به شمار ميرود که در شرق مجموعه و به صورت دو طبقه با ۲۸ حجره و معماري زيبا و منحصر به فرد ساخته شده است جلوي تمامي حجره هاي ايواني وجو دارد که در صورت نياز در فصل تابستان از آن استفاده مي گردد.
جنگل ابر
منطقه ابر در ۴۰ کیلومتری شمال شرقی شهرستان شاهرود در جنوب غربي شهرستان علي آباد گرگان در دامنه هاي رو به شمال البرز و آبخيزداري ((زرين گل)) قرار دارد. اين منطقه که به نام جنگل هاي ابر معروف است در ارتفاعات آن عمدتاً به صورت چمنزار و يا مراتع مشجر و در پايين دست آن به جنگل با گونه هاي متنوع ديده مي شود.
جنگل اولنگ
جنگل اولنگ در فاصلۀ ۸۵ کیلومتری شمال شاهرود و در آبریز شمال کشور واقع شده است. در سالهاي دور جنگل نشينان منطقه «جوزچال» از توابع بخش « راميان» از اين جنگل براي تامين سوخت مورد نياز خود و چراي احشامشان استفاده مي‌کردند. مهم‌ترين چشم انداز منطقه جهت جلب گردشگران، وجود جنگلها با تركيب درختان جنگلي متفاوت و متنوع است كه به ويژه در فصل بهار و تابستان قابل استفاده هستند. جنگلهاي مرتفع و امكان دسترسي آسان به محيط جنگل، تنوع جانوري و نيز تنوع گونه هاي درختي جنگلي ، از امتيازهاي مهم گردشگري اين منطقه به شمار ميروند.
مجن و آبشار تنگه داستان
شهر مجن در فاصله ۳۵ کیلومتری شمال غربی شاهرود و در يک منطقه کوهستاني واقع شده است. تنگه معروف (داستان) نيز در فاصله ۱۰ كيلومتري شهر مجن و ۴۵ كيلومتري شاهرود واقع است . به دليل قرارگرفتن اين ناحيه در يك منطقه كوهستاني و در ارتفاع حدود ۲۰۰۰ متري از سطح دريا ، آب و هوا و اقليم منطقه در فصول بهار و تابستان و اوايل پاييز جهت بهربرداري گردشگران مساعد است.
جنگل و آبشار نام نیک
جنگل‌های "نام نیک" و "حسین آباد" در حوزه استحفاظي استان سمنان و در آبريز شمالي کشور(حوزه آبخيز سدگلستان)واقع اند، قرار گرفتن اين منطقه در مجاورت چند منطقه نمونه ديگر ، بر جذابيت آن به عنوان منطقه نمونه گردشگري افزوده است.
زیستکره توران
مجموعه «توران» از سه قسمت پارک ملی (۸%) پناهگاه حیات وحش (۱۷%) و منطقه حفاظت شده (۷۵%) تشکیل شده است.اين منطقه در قسمت جنوب جاده تهران – مشهد شمالي شرقي دشت کوير،غرب منطقه «خوارتوران» و شرق منطقه «طرود» واقع است. اين مجموعه پس از پناهگاه حيات وحش «نايبندان» دومين منطقه بزرگ تحت حفاطت سازمان محيط زيست است .
خوش ییلاق
پناهگاه حیات وحش «خوش ییلاق» به مساحت ۱۵۰۰۵۷ هکتار در شمال شرقي شهرستان شاهرود ( در استان سمنان) و در جنوب شرقي شهرستان علي آباد ( استان گلستان ) قراردارد. اين منطقه از جمله نخستين مناطق مورد حفاظت در ايران بوده و از سال ۱۳۶۴ عنوان پناهگاه حيات وحش تغيير يافته است .
فرحزاد تاش و چشمه هفت رنگ
منطقه فرحزاد تاش و چشمه هفت رنگ در حوزه استحفاظی شهرستان شاهرود و در رشته کوه البرز مرکزی در شمال شهرستان واقع است. به دلیل وجود آب فراوان و مراتع سرسبز ، کشاورزي و دامداري شغل اصلي مردم را تشكيل مي دهد. چشمه هفت رنگ به خاطر زيبايي چشمه هاي آن و خواص درماني از گذشته مورد توجه اهالي منطقه بوده است . وجه تسميه فرحزاد به دليل سرسبزي مزارع و باغات منطقه است و وجه تسميه چشمه هفت رنگ نيز به واسطه چشمه هايي است كه با عبور از مواد معدني گوناگون به رنگهاي مختلف ديده مي شود.
قطری
منطقه قطری در بخش بسطام شهرستان شاهرود واقع شده و از مناطق نمونه گردشگری روستای ابر است. حوزه آبريز منطقه مذکور قسمتي از سرشاخه هاي رودخانه زرين گل بوده و شامل چشمه هاي متعددي مي باشد. اين منطقه در حاشيه جنوبي رشته کوه البرز قرار گرفته و در قسمت شمالي شهرستان با استان گلستان هم مرز و به واسطه قرار گرفتن در منطقه کوهستاني داراي آب و هواي كوهستاني سرد و معتدل است .
منطقه طرود
منطقه کویری طرود شاهرود که بزرگترین نخلستان شمالشرق کشور را در خود جاي داده و به همراه رمل هاي كويري زيبا و ديدني چاه جم و بلنداي زيبا و ديدني آرامگاه پيرمردان در اين بخش كويري، جلوه اي ديگراز قدرت يزدان پاك را به تماشا مي گذارد .
بازار
بازار شاهرود یکی از بازار های تاريخي و بزرگ استان است که در مرکز شهر شاهرود قرار دارد. قدمت اين بازار به دوره قاجاريه باز مي‌گردد، بازار شاهرود علاوه بر راسته اصلي داراي سه سوق و چهارسوق و چندين كاروانسرا، آب انبار، حمام و مدرسه است و از نظر اقتصادي از جايگاه ويژه اي در شاهرود برخوردار است.
خانه یغمایی ها
این خانه که بجای مانده از خانه های زيباي شاهرود قديم است، در خيابان تهران، خيابان ۸ شهريور (بهرام) واقع شده و در اوايل دورۀ پهلوي به سال ۱۳۰۵ ه. ش ساخته شده است. اين بنا به لحاظ مشخصه هاي معماري سنتي در سطح شهرستان بي نظير است. فرم پلان بصورت حياط مرکزي بوده، ورودي خانه در قسمت جنوبي با يک راهرو (دالان) به حياط مرتبط است . بالاخانه كه روي دالان قرار دارد و دسترسي به آن با يك پله مارپيچ از دالان امكان پذير مي باشد .
در قسمت ضلع غربی حیاط، بادگیر وحوضخانه و اتاق هاي مهمان، ايوان وآب انبار قرار دارد. درضلع شمالي، اتاق هاي زمستانه قرار دارد.
مسجد شیخ علی اکبر
این مسجد که متعلق به دورۀ قاجاریه است به همّت مرحوم شیخ علي اکبر مجتهد از روحانيون مجتهد و عالي رتبۀ شهر بنا نهاده شد. اين بنا با قدمت ۱۷۰ سال از زيباترين و کاملترين مساجد شهرستان شاهرود مي باشد. مساحت اين بنا حدود۷۵۰ متر مربع و زير بناي آن ۵۰۰ متر مربع مي باشد و شامل فضاهاي گنبد خانه، شبستان، طلبه خانه و آب انبار مي باشد. مسجد داراي دو ورودي است كه يكي به خيابان شهيد صدوقي و ديگري به كوچه مسجد شيخ علي اكبر مرتبط است. اين بنا به شمارۀ ۱۹۱۸ در فهرست آثار ملّي ايران به ثبت رسيده است.
ازجمله ویژگی های اين خانه وجود تنها بادگير شهرستان در اين خانه و نورگيرحوض خانه، تقارن هايي که در پلان و نما وهمچنين تزئينات آجري ازاره هاي پيرامون حياط است . |